همه چیز درباره انواع فرز دندانپزشکی
علم دندانپزشکی همانند سایر علوم جراحی دارای ابزار و تجهیزات تخصصی متنوعی است. با توجه به ماهیت سخت جنس دندان ها و یا مواد ترمیمی از جمله آمالگام یا کامپوزیت بایستی از ابزار های مخصوصی برای ترمیم دندان ها استفاده کرد. در عین حال کوچک بودن ابعاد دندان ها و ظرافت کنار هم قرار گرفتن آن ها داخل فک در جوار بافت های حساسی مانند لثه ، زبان و لب و دهان، علم دندانپزشکی را به استفاده از ابزارهای ظریف و در عین حال دقیق و با کیفیت نیازمند کرده است. فرز دندانپزشکی (Dental Burs) از جمله یکی از این ابزارهای اساسی و بسیار کاربردی در حرفه دندانپزشکی است.
فرزهای دندانپزشکی یک ابزار مشابه دریل و مته هست که بر سر میکروموتورهای جراحی دندانپزشکی در انواع “هندپیس” یا ” آنگل” متصل می گردد. کاربرد اصلی فرزهای دندانپزشکی برای تراش و شکل دادن به سطح دندانها و استخوان است. همچنین از فرزها برای برش مقادیر مازاد آمالگام یا کامپوزیت استفاده می گردد. لذا با توجه نوع استفاده در روش ترمیم و درمان دندان، انواع مختلفی از فرزهای دندانپزشکی تولید گردیده است.
اجزای تشکیل دهنده فرز دندانپزشکی
فرز دندان پزشکی از 3 بخش اصلی تشکیل شده است :
- HEAD سر فرز
- NECK گردن فرز
- SHANK دسته فرز
طبقه بندی فرز دندانپزشکی
با توجه به 3 بخش اصلی تشکیل دهنده فرز و موارد استفاده از آن ها ، فرزها با 5 المان مختلف دسته بندی می گردند. فرزها از دیدگاه هر یک از این 5 المان به انواع مختلفی تقسیم می گردند. با توجه به تصویر رو به رو طبقه بندی فرزهای دندانپزشکی به شرح ذیل تعریف می گردند.
- MATERAIL “جنس فرز” که با توجه به جنس محل مورد نیاز برای و نوع تراش در انواع مختلفی ساخته شده است.
- SHANK & OVERALL LENGH “دسته و طول فرز” که با توجه به محل دندان و کاربردهای مختلف فرز در اندازه های مختلفی شاخته شده است.
- SHAPE “شکل سر فرز” که با توجه به کاربرد آن در انواع متنوعی تولید شده است.
- GRIT SIZE “اندازه دانه های تشکیل دهنده سر فرز” که میزان زبری و نرمی فرز به آن بستگی دارد.
- HEAD DIAMETER “قطر فرز” که با توجه به محل مورد استفاده و سایز دندان و کاربرد آن در سایزهای مختلفی در هر مدل وجود دارد.
تقسیم بندی بر اساس جنس فرز دندانپزشکی Material
فرزهای فولادی
در سال 1891 اولین فرزهای دندانپزشکی از فولاد و استیل ساخته شدند. این فرزها ارزان قیمت و مقرون به صرفه بودند . اما مشکل اینجا بود که هرچند در چرخش با سرعت پایین به خوبی عمل می کردند اما در هنگام تراش با سرعت بالا بخصوص تراش محل های سخت در زمان کوتاهی کند می شوند. کند شدن فرز در زمان تراش باعث ایجاد گرما و ارتعاش ناراحت کننده برای بیمار و پزشک می گردد.
فرزهای کارباید
در سال 1947 فرزهای کاربایدی از جنس تنگستن ساخته شدند. تنگستن سه برابر از فولاد سخت تر است و در نتیجه هم طول عمر بیشتری دارد و هم نسبت به دما مقاوم تر است. در نتیجه از این فرزها می توان برای برش های تیز و برداشتن نسج دندان استفاده کرد . همچنین می توان برای تراش مواد سخت مثل کامپوزیست از سطح دندان و ایجاد حفره های دندانی و برداشتن مواد ترمیمی قدیمی از دندان استفاده کرد. از فرزهای کاربایدی می توان با سرعت های بالا بدون احتمال کند شدن یا شکستن استفاده کرد.
فرزهای الماسی
فرزهای الماسی همانطور که از نام آن مشخص است از قرارگرفتن قطعات زاویه دار کوچک و تیز الماس بر روی سر فرز ساخته می شوند. این فرزها از سختی و مقاموت زیادی برخوردار هستند . لذا برای تراشیدن بافت های بسیار سخت دندان یا مواد ترمیمی مناسب هستند . همچنین این فرزها به دلیل داشتن طول عمر بسیار زیاد برای سرعت های بسیار بالا قابل استفاده می باشند.
فرزهای سرامیکی
فرزهای سرامیکی از مواد سخت اکسیدی ساخته شده و همانند نامش سطحی سر فرز مانند سرامیک صاف و شفاف است. به خاطرجنس بخصوص این فرز که با بیولوژیک زیستی بدن ما سازگار است، میتوات برای لیفت لثه و ایمپلنت و جراحی لثه بدون خون ریز و آسیب و عفونت استفاده کرد. همچنی از این فرز برای برداشتن مینای دندان و تراش روکش که نیاز به ظرافت دارد نیز استفاده می شود.
فرزهای پلیمری
فرزهای پلیمری از جنس پلاستیک مرغوبی ساخته شدند که برای استفاده در سرعت های چرخش بالا با آسیب کم به دندان استفاده می شوند. چون سختی سطح فرز پلیمری از مینا و عاج دندان کمتر است به دندان سالم آسیبی وارد نمی کند. هممین ویژگی باعث می شود که برای برداشتگی پوسیدگی های دندانی از این فرزاستفاده شود.
تقسیم بندی بر اساس شکل سر فرز دندانپزشکی Shape
امروزه طیف گسترده ای از اشکال فرزهای دندانپزشکی در بازار موجود است که هر کدام با توجه به ویژگی های ظاهری، تراش و برش متفاوتی را ایجاد می کند و هر فرز را برای یک کار خاص مناسب می کند. پرکاربردترین اشکال سر فرز عبارتند از گرد، گلابی، استوانه یا سیلندری، مخروط و مخروط معکوس و چرخی اشاره کرد. به طور مثال فرزهای گلابی برای ایجاد نقاط دسترسی، ایجاد حفره ها و شکافتن ریشه دندان های کوچک مناسب هستند. فرزهای گرد برای حذف مقادیر زیادی از پوسیدگی دندان، آماده سازی حفره، حفاری و ایجاد نقاط دسترسی و کانال ها مناسب هستند. فرزهای استوانه ای در مواردی مانند سوهان عمل می کنند و برای صاف کردن سطح دندان یا مواد ترمیمی همچون آمالگام استفاده می شوند. فرزهای مخروطی معکوس برای برش و دسترسی کانال های ریشه یا ترمیم مناسب هستند. همچنین ممکن است برای صاف کردن دیواره پالپ یا لثه استفاده شود. البته کاربرد هر فرز علاوه بر شکل ظاهر به 4 عامل دیگر نیز بستگی دارد و میتواند در انواع بسیار زیادی با کاربردهای متفاوت دسته بندی شوند.
تقسیم بندی بر اساس زبری و نرمی سر فرز GRIT SIZE
در استاندارد تجهیزات دندانپزشکی ، فرزها بر اساس میزان زبری و نرمی جنس سر فرز به کمک رنگ ها طبقه بندی می شوند که به صورت یک نوار در پایین سر فرز نشان داده می شوند. به شرح زیر این طبقه بندی رنگ های فرزهای دندانپزشکی معرفی می گردند:
فرز دندانپزشکی رنگ سفید:
جنس فوق العاده نرم؛ مورد استفاده برای پلایش سطح ترمیمی های دندان
فرز دندانپزشکی رنگ زرد :
جنس خیلی نرم؛ مورد استفاده برای پرداخت ترمیم های کامپوزیتی
فرز دندانپزشکی رنگ قرمز :
جنس نرم؛ مورد استفاده برای تراش های پروتزی، پالایش سطح ترمیم‌های دندان
فرز دندانپزشکی رنگ آبی :
جنس استاندارد؛ مورد استفاده برای تراش معمولی دندانها
فرز دندانپزشکی رنگ سبز :
جنس زبر؛ مورد استفاده برای تراش معمولی دندانها
فرز دندانپزشکی رنگ مشکی :
جنس خیلی زبر؛ مورد استفاده برای تراش مینا و عاج دندان
فرز دندانپزشکی رنگ دو نوار :
جنس فوق العاده زبر؛ مورد استفاده برای تراش مینا و عاج دندان
قطر فرز دندانپزشکی HEAD DIAMETER
هر نوع از مدل های مختلف فرزهای دسته بندی شده می تواند در قطرهای مختلفی تولید و در بازار عرضه شود که برای روش های مختلف درمانی دندانپزشکی کاربردی هستند. این قطر بر اساس پهن ترین قسمت سر فرز اندازه گیری می شوند و معمولا بر حسب میلیمتر نشان داده می شوند. قطرهای کم معمولا در ترمیم های دندانی که نیاز به ظرافت بیشتری دارند استفاده می شوند و سایز های بزرگتر معمولا برای جراحی های دندان و لثه استفاده می گردند. این مقیاس در استاندارد نام گذاری انواع طبقه بندی مدل های فرز در کمپانی ها با 3 رقم آخر نام و کد فرز نشان داده می شود.
طول دسته یا شنک فرز دندانپزشکی SHANK & OVERALL LENGH
یکی دیگر از دسته بندی های فرز دندانپزشکی کا کاربرد آن را متفاوت می کند طول دسته فرز می باشد. در ادامه به معرفی این دسته بندی اصلی طول شنک می پردازیم.
فرزهای هندپیس HP : STRAIGHT HAND PIECE
فرزهای هندپیس (HP) بیشترین طول دسته یا شنک را دارند. طول فرزهای هندپیش می تواند تا 50 میلی متر هم باشد و قطر دسته آنها معمولا حدود 2.5 میلی متر است.
فرزهای راست زاویه RA : RIGHT ANGLE / LATCH-TYPE
فرزهای دندانی کنترازاویه که به نام‌های راست‌زاویه (RA) یا سرعت آهسته نیز شناخته می‌شوند، دارای یک بریدگی در انتها هستند که در کنترازاویه سرعت آهسته قرار می‌گیرد و قطر دسته آنها حدود 2.5 میلیمتر و طول آنها حدود 20 میلیمتر است.
فرزهای توربین FG : FRICTION GRIP
فرزهای دندانی توربین که با نام های اصطکاکی گریپ یا پرسرعت نیز شناخته می شوند، سریع ترین فرزهای دندانی با قطر حدود 1.6 میلی متر و طول 20 میلی متر هستند. آنها همچنین به عنوان فرزهای چرخش بالا، فرزهای پرسرعت یا فرزهای FG (Friction Grip) شناخته می شوند. علاوه بر این، با توجه به طول ساقه آنها با نام های اختصاری FGM (Friction Grip Mini) یا FGL (Friction Grip Long) نیز نامیده می شود.
در حال حاضر لوتوس مدکو وارد کننده فرزهای دندانپزشکی RDT در انواع مدل های کارباید و دایموند می باشد. RDT یک برند شناخته شده در زمینه ساخت فرزهای دندانپزشکی تولید کشور اتریش است .